Problemy z nadmiernym zażywaniem różnych substancji staje się coraz większym problemem. Młodzi ludzie sięgają po wiele różnych środków, nie zważając na konsekwencje swoich działań. Coraz więcej rodzajów zażywanych substancji sprawiło, że w nazewnictwie leczniczym pojawiła się nieścisłość odnośnie do uzależnień krzyżowych. W czym tkwi problem? Czym tak naprawdę są uzależnienia krzyżowe? Czy można je leczyć w ośrodku leczenia uzależnień?
Czym jest uzależnienie krzyżowe?
Fachowo według Leksykonu terminów. Alkohol i narkotyki (Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 1997: 42) mówi, że: „uzależnienie krzyżowe to termin farmakologiczny stosowany dla opisania zdolności jednej substancji (lub jednej klasy związków) do wytłumiania objawów zespołu abstynencyjnego wywołanego odstawieniem innej substancji (lub klasy związków) i podtrzymania stanu uzależnienia fizycznego. (…) termin 'uzależnienie’ użyty jest tutaj w węższym znaczeniu – w sensie psychofarmakologicznym, związanym z wytłumianiem objawów zespołu abstynencyjnego.”
Jaki jest mechanizm tworzenia się uzależnienia krzyżowego?
Dodatkowe przyjmowanie substancji w ten sposób prowadzi do uzależnienia od niej przy istniejącym już uzależnieniu od innych środków. Przykładem może być przyjmowanie leków uspokajających w trakcie abstynencji od alkoholu, by złagodzić jej objawy. Często kończy się to uzależnieniem od danego leku. Innym przykładem może być przyjmowanie morfiny, by złagodzić odstawienie kokainy. Przykład uzależnienia tego typu może mieć miejsce w wielu nałogach. Spotyka się je szczególnie u pacjentów przyjmujących takie leki jak:
- antybiotyki
- leki przeciwhistaminowe
- środki przeciwzakrzepowe
- leki psychotropowe
- leki hipoglikemiczne
Uzależnienie krzyżowej a uzależnienie mieszane
Uzależnienie krzyżowe i uzależnienie mieszane często bywają mylone, ale różnią się mechanizmem i przebiegiem. Uzależnienie krzyżowe charakteryzuje się tym, że osoba uzależniona stosuje różne substancje psychoaktywne, by złagodzić objawy abstynencyjne jednej z nich. Przykładem jest osoba uzależniona od alkoholu, która sięga po leki takie jak benzodiazepiny w celu złagodzenia objawów odstawienia. Natomiast uzależnienie mieszane oznacza równoczesne uzależnienie od kilku substancji, bez specyficznego mechanizmu wzajemnego łagodzenia objawów.
Uzależnienie krzyżowe jest bardziej złożone, ponieważ wymaga leczenia w kontekście zależności między różnymi substancjami. Może to dotyczyć uzależnienia od opioidów, które są często łączone z alkoholem lub innymi lekami przeciwbólowymi. Z kolei uzależnienie mieszane, jak np. uzależnienie od alkoholu, nikotyny i narkotyków, oznacza połączenie uzależnień, ale nie wymaga takiej samej interwencji terapeutycznej, jak uzależnienie krzyżowe.
Czym nie jest uzależnienie krzyżowe?
Zacznijmy od tego, czym nie są wyżej wymienione uzależnienia. Błędnie uważa się, że uzależnienie tego typu ma miejsce, gdy osoba w nałogu przyjmuje wiele różnych substancji jednocześnie. Przykładowo jest to nikotyna, alkohol, środki nasenne, marihuana czy inne narkotyki np. opioidy. Tego typu sytuacja stanowi ogromną trudność dla terapeuty. Musi on odpowiednio rozpoznać problem i wdrożyć odpowiednie leczenie.
Jednak nie jest to uzależnienie krzyżowe. Rozpoznanie dla takiej sytuacji to „Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane naprzemiennym przyjmowaniem wyżej wymienionych (F10-F18) i innych środków psychoaktywnych” nazywa się ją potocznie uzależnieniem mieszanym.
Jak leczyć krzyżowe uzależnienie? Skuteczna terapia uzależnień
Leczenie uzależnienia krzyżowego wymaga holistycznego podejścia, które uwzględnia nie tylko substancje uzależniające, ale także całokształt zdrowia psychicznego i fizycznego pacjenta. Skuteczna terapia uzależnień opiera się na kilku kluczowych elementach. Po pierwsze, niezbędna jest dokładna diagnoza, która pozwala zidentyfikować wszystkie substancje uzależniające oraz mechanizmy ich wzajemnego wpływu na organizm pacjenta.
Terapia poznawczo-behawioralna odgrywa kluczową rolę, ponieważ pomaga pacjentowi zrozumieć mechanizmy swojego uzależnienia oraz zmienić szkodliwe wzorce myślenia i zachowań. W wielu przypadkach konieczne jest również leczenie farmakologiczne, które łagodzi objawy odstawienia i wspomaga proces detoksykacji, np. przy uzależnieniu od opioidów lub alkoholu. Detoks to pierwszy krok, który umożliwia bezpieczne pozbycie się substancji z organizmu.
Ważnym elementem leczenia jest także wsparcie otoczenia, w tym terapia grupowa i rodzinna, które pomagają pacjentowi budować zdrowe relacje. Wspierająca psychoterapia oraz techniki relaksacyjne, takie jak medytacja czy masaże, mogą wspomóc powrót do równowagi psychicznej. Leczenie uzależnienia krzyżowego to proces długotrwały, wymagający pełnego zaangażowania pacjenta i doświadczonego zespołu terapeutycznego.
Podsumowanie
Biorąc jedną substancję, by wytłumić objawy odstawienia innej, należy bardzo uważać. Jeśli już jest konieczność przyjmowania substancji psychoaktywnych, należy to robić pod opieką lekarza, by uniknąć kolejnych problemów. Jeśli jednak popadłeś w uzależnienie i potrzebujesz pomocy psychoterapeuty, zgłoś się do naszego Ośrodka Leczenia Uzależnienia. Skorzystaj z naszej całodobowej linii telefonicznej i dowiedz się, jak możemy Ci pomóc.