Jak złożyć wniosek o przymusowe leczenie alkoholika? 

Alkoholizm to poważna choroba, która ma dalekosiężne skutki zarówno dla osoby uzależnionej, jak i jej otoczenia. Niejednokrotnie uzależnienie od alkoholu prowadzi do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu całej rodziny, demoralizacji małoletnich, a także naruszania porządku publicznego. W sytuacji, gdy osoba uzależniona od alkoholu nie chce się dobrowolnie poddać terapii, istnieje możliwość rozpoczęcia procedury tzw. przymusowego leczenia alkoholika. Jest to rozwiązanie przewidziane ustawą z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, które pozwala w określonych przypadkach skierować osobę uzależnioną na leczenie odwykowe bez jej zgody.

W niniejszym artykule, przygotowanym z perspektywy praktyka terapii uzależnień, wyjaśniam, jak krok po kroku przebiega procedura, jak złożyć wniosek o przymusowe leczenie, kto może to zrobić, jaką rolę odgrywa gminna komisja rozwiązywania problemów alkoholowych oraz co dzieje się po skierowaniu wniosku do sądu.

Podstawy prawne przymusowego leczenia alkoholika

Zgodnie z ustawą z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, osoba uzależniona od alkoholu może zostać zobowiązana do poddania się leczeniu odwykowemu, jeżeli swoim zachowaniem:

• powoduje rozkład życia rodzinnego,
• uchyla się od obowiązku zaspokajania potrzeb rodziny,
• demoralizuje małoletnich,
• zakłóca porządek publiczny.

Spełnienie co najmniej jednej z tych przesłanek jest warunkiem koniecznym do wszczęcia procedury przymusowego leczenia alkoholika.

Kto może złożyć wniosek o przymusowe leczenie?

To ważne rozróżnienie: złożenie wniosku o przymusowe leczenie alkoholika do komisji może dokonać każdy – członek rodziny, sąsiad, pracodawca, a nawet przypadkowy świadek problematycznych zachowań osoby uzależnionej.

Natomiast wniosek do sądu rejonowego w sprawie zobowiązania do leczenia odwykowego może złożyć wyłącznie:

• Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,
• Prokurator.

Osoby prywatne nie mają prawa samodzielnie kierować takiego wniosku do sądu.

Złożenie wniosku do Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

Pierwszym krokiem w procesie jest złożenie wniosku do komisji rozwiązywania problemów alkoholowych działającej przy gminie zgodnie z miejscem zamieszkania lub pobytu osoby uzależnionej. Każda gmina w Polsce zobowiązana jest do powołania takiej komisji – to organ pomocniczy, który pełni funkcję diagnostyczną i opiniującą.

Co powinien zawierać wniosek?

We wniosku należy zawrzeć:

• Dane osobowe alkoholika: imię, nazwisko, adres zamieszkania lub pobytu, data urodzenia.
• Szczegółowy opis sytuacji: częstotliwość picia, skutki nałogu dla rodziny i otoczenia, np. przemoc domowa, brak łożenia na utrzymanie rodziny, interwencje policji.
• Dowody: mogą to być np. zeznania świadków, rachunki za alkohol, notatki policyjne, zaświadczenia psychologiczne.

Komisja po otrzymaniu wniosku rozpoczyna zbieranie materiałów dowodowych i ustala termin spotkania z osobą uzależnioną. Spotkanie to może mieć charakter motywacyjny – niekiedy na tym etapie osoba uzależniona zgadza się dobrowolnie na leczenie, co kończy procedurę przymusową.

Badanie przez biegłych

Jeżeli osoba uzależniona nie zgadza się na leczenie dobrowolnie, komisja może ją skierować na badanie przez biegłych. W skład zespołu biegłych zazwyczaj wchodzą:

• lekarz psychiatra,
• psycholog,
• specjalista psychoterapii uzależnień.

Zadaniem biegłych jest orzec, czy dana osoba jest uzależniona od alkoholu, i czy istnieją przesłanki do zastosowania leczenia odwykowego. Odmowa stawienia się na badanie nie przerywa procedury – w takim przypadku komisja może zawnioskować do sądu o przymusowe doprowadzenie na badanie przez Policję.

Skierowanie wniosku do sądu

Jeśli biegli potwierdzą uzależnienie, a komisja uzna, że występują wymagane ustawowe przesłanki (np. rozkład życia rodzinnego, demoralizacja małoletnich, zakłócanie porządku publicznego), może skierować wniosek do sądu.

Właściwym do rozpoznania sprawy jest sąd rejonowy właściwy według miejsca zamieszkania lub pobytu osoby uzależnionej.

Postępowanie przed sądem rejonowym

Po otrzymaniu wniosku, sąd może:

• przeprowadzić dodatkowy wywiad środowiskowy (zlecony kuratorowi sądowemu),
• skierować osobę uzależnioną na obserwację do zakładu leczniczego,
• wezwać świadków, w tym członków rodziny i sąsiadów,
• ocenić kompletność i wiarygodność zebranych materiałów.

Jeśli sąd uzna, że istnieją podstawy do zobowiązania osoby uzależnionej do leczenia, może wydać orzeczenie o przymusowym leczeniu alkoholika.

Przymusowe leczenie alkoholika – jak wygląda?

Leczenie odwykowe może odbywać się:

• w trybie ambulatoryjnym (otwartym) – osoba uzależniona zgłasza się na terapię, ale nie jest izolowana,
• w zakładzie zamkniętym – osoba przebywa w placówce przez całą dobę i nie może jej opuścić samowolnie.

Maksymalny czas trwania przymusowego leczenia alkoholika wynosi 2 lata, jednak w uzasadnionych przypadkach istnieje możliwość wcześniejszego zakończenia terapii – np. na wniosek zakładu leczniczego lub samego pacjenta (po uzyskaniu pozytywnej opinii terapeutycznej).

Znaczenie detoksu przed terapią

Przymusowe skierowanie na leczenie często następuje u osób, które od lat żyją w ciągu alkoholowym. Dlatego w praktyce leczenia uzależnień niezwykle istotne jest rozpoczęcie terapii od tzw. detoksu alkoholowego – specjalistycznego oczyszczenia organizmu, które pomaga:

• uniknąć alkoholowego zespołu abstynencyjnego,
• poprawić stan zdrowia pacjenta,
• zapewnić stabilność psychofizyczną przed terapią.

Dobry detoks nie tylko zwiększa komfort chorego, ale także zwiększa skuteczność dalszego leczenia uzależnienia.

Dobrowolne leczenie zawsze skuteczniejsze

Choć przymusowe leczenie alkoholika to rozwiązanie potrzebne i często ratujące rodziny, warto pamiętać, że najskuteczniejsze są terapie rozpoczęte dobrowolnie. Leczenie alkoholizmu wymaga zaangażowania, motywacji i pracy własnej chorego, dlatego rolą rodziny i otoczenia powinno być ciągłe wspieranie i motywowanie do świadomego podjęcia terapii.

Skuteczne leczenie uzależnień w Terapia Nałęczów

Jeśli zmagasz się z problemem uzależnienia i szukasz profesjonalnej pomocy, warto zaufać specjalistom z Ośrodka Leczenia Uzależnień Terapia Nałęczów. To miejsce stworzone z myślą o osobach potrzebujących wsparcia w walce z nałogiem – zapewnia indywidualne podejście, sprawdzone metody terapeutyczne oraz bezpieczne i komfortowe warunki powrotu do zdrowia. Skorzystanie z tej oferty to krok w stronę nowego, wolnego od uzależnienia życia.

Podsumowanie – najważniejsze kroki

1. Zidentyfikuj problem – upewnij się, że osoba spełnia przesłanki ustawowe.
2. Złóż wniosek do komisji rozwiązywania problemów alkoholowych – w gminie według miejsca zamieszkania lub pobytu alkoholika.
3. Zgromadź dowody – dokumenty, zeznania świadków, notatki policyjne.
4. Współpracuj z komisją – umożliw badanie biegłym, odpowiadaj na pytania komisji.
5. Poczekaj na skierowanie wniosku do sądu – dokona tego tylko komisja lub prokurator.
6. Przygotuj się na rozprawę – sąd może przesłuchać świadków, zlecić dodatkowe badania lub obserwację.
7. Realizuj postanowienie sądu – przymusowe leczenie w trybie zamkniętym lub otwartym, maksymalnie do 2 lat.

Przymusowe leczenie alkoholika to złożona procedura, ale często jedyna droga do przerwania destrukcyjnego cyklu nałogu. Jeżeli osoba uzależniona od alkoholu nie chce się leczyć, a jej zachowanie rujnuje życie rodzinne i narusza porządek publiczny, nie pozostaje biernym – podejmij działania zgodne z prawem i pomóż choremu wrócić do życia w trzeźwości.