Uzależnienie od leków przeciwbólowych – cicha epidemia współczesności

W świecie, w którym ból – zarówno fizyczny, jak i psychiczny – wydaje się nieodłącznym towarzyszem codzienności, coraz więcej osób sięga po środki farmakologiczne, by go złagodzić. Problem pojawia się wtedy, gdy lek przeciwbólowy przestaje być narzędziem chwilowej ulgi, a staje się sposobem na przetrwanie każdego dnia. Wówczas mówimy o zjawisku, które psychoterapeuci uzależnień klasyfikują jako uzależnienie od leków przeciwbólowych. To nie tylko jednostka chorobowa, ale także sygnał głęboko zakorzenionych problemów emocjonalnych i społecznych.

Czym jest uzależnienie od leków przeciwbólowych?

Uzależnienie to przewlekła, postępująca choroba mózgu, charakteryzująca się kompulsywnym zażywaniem substancji mimo negatywnych konsekwencji. W przypadku leków przeciwbólowych, szczególnie tych opioidowych, uzależnienie rozwija się wyjątkowo szybko – a to ze względu na silne działanie euforyzujące i uspokajające. Osoba uzależniona często nie zdaje sobie sprawy z problemu aż do momentu, gdy życie zaczyna się kręcić wokół zdobywania leku i planowania kolejnej dawki.

Od tabletki do nałogu – jak rozwija się uzależnienie?

Wielu pacjentów zaczyna swoją historię zupełnie niewinnie – od bólu pooperacyjnego, kontuzji czy przewlekłych dolegliwości. Lekarz wypisuje receptę na silny lek przeciwbólowy, taki jak morfina, tramadol czy kodeina. Po kilku dniach organizm zaczyna budować tolerancję, a dotychczasowa dawka przestaje wystarczać. Wówczas pacjent zaczyna zwiększać ilość przyjmowanego leku, nieświadomie przekraczając granicę, która może prowadzić do uzależnienia.

Z czasem przyjmowanie leku nie służy już tylko łagodzeniu bólu. Staje się sposobem na radzenie sobie ze stresem, bezsennością, samotnością. To nie przypadek, że wiele osób uzależnionych od leków przeciwbólowych zmaga się równocześnie z problemami psychicznymi. Nałóg zaspokaja emocjonalną pustkę, ale jednocześnie ją pogłębia.

Leki, które uzależniają – najczęstsze substancje

Nie wszystkie leki przeciwbólowe uzależniają fizycznie, ale niemal każdy z nich może powodować uzależnienie psychiczne. Wśród substancji szczególnie niebezpiecznych wymienia się:

• Opioidy – morfina, kodeina, oksydon, fentanyl – dostępne tylko na receptę. Charakteryzują się silnym działaniem przeciwbólowym i euforyzującym. Ryzyko uzależnienia fizycznego i psychicznego jest tu największe.
• Paracetamol – dostępny bez recepty, ale nadużywany może prowadzić do poważnych uszkodzeń wątroby. Nie uzależnia fizycznie, ale psychiczna zależność bywa silna.
• Ibuprofen – częsty składnik leków dostępnych bez recepty. Długotrwałe stosowanie może uszkadzać nerki i żołądek.
• Preparaty złożone – często zawierają mieszanki substancji przeciwbólowych z psychotropowymi, co dodatkowo zwiększa ryzyko uzależnienia.

Objawy uzależnienia od leków przeciwbólowych

Osoba uzależniona często nie jest świadoma swojego problemu. Dlatego tak ważne jest rozpoznanie pierwszych objawów uzależnienia. Wśród nich znajdują się:

• przymusowe zażywanie leku mimo braku dolegliwości,
• zwiększanie dawki, by osiągnąć ten sam efekt,
• pojawienie się bezsenności, niepokoju, napięcia emocjonalnego przy próbie odstawienia,
• ukrywanie faktu przyjmowania leku przed bliskimi,
• odwiedzanie wielu lekarzy w celu zdobycia recepty („doctor shopping”),
• nadużywanie leków dostępnych bez recepty – często w połączeniu z alkoholem lub innymi substancjami.

Zespół odstawienny – bolesne skutki próby odstawienia

Kiedy osoba uzależniona próbuje odstawić lek, pojawia się tzw. zespół abstynencyjny. W przypadku opioidów może być on wyjątkowo dotkliwy:

• silne bóle mięśni i stawów,
• bezsenność i koszmary senne,
• nadmierna potliwość, dreszcze,
• wahania nastroju – od euforii po depresję,
• bóle brzucha, nudności, wymioty.

W przypadku leków nienarkotycznych zespół abstynencyjny może mieć bardziej subtelne objawy, np. obsesyjne myśli o bólu, lęk przed jego pojawieniem się, spadek nastroju. Niemniej, również tutaj możemy mówić o realnym uzależnieniu – psychicznym.

Lekomania – kto jest najbardziej narażony?

Choć stereotyp lekomanii dotyczy często osób starszych, praktyka terapeutyczna pokazuje, że uzależnienie może dotknąć każdego – niezależnie od wieku, płci czy statusu społecznego. Najbardziej narażone grupy to:

• osoby zmagające się z bólem przewlekłym,
• osoby cierpiące na choroby psychiczne (np. depresję, zaburzenia lękowe),
• pacjenci pooperacyjni,
• mieszkańcy terenów wiejskich o ograniczonym dostępie do opieki specjalistycznej,
• osoby nadużywające innych substancji psychoaktywnych.

Psychoterapia – fundament leczenia uzależnienia od leków przeciwbólowych

Leczenie uzależnienia od leków przeciwbólowych wymaga kompleksowego podejścia. Samodzielne próby odstawienia silnych leków opioidowych mogą skończyć się tragicznie – zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Dlatego podstawą terapii jest:

1. Detoksykacja medyczna

Proces stopniowego odstawienia leku pod kontrolą lekarza. W niektórych przypadkach wymaga hospitalizacji. Stosuje się substytuty oraz leczenie wspomagające (np. farmakoterapię depresji czy zaburzeń snu).

2. Psychoterapia indywidualna i grupowa

Praca z psychoterapeutą pozwala zidentyfikować przyczyny uzależnienia – emocjonalne, rodzinne, środowiskowe. Pacjent uczy się rozpoznawać schematy prowadzące do nadużywania i rozwija nowe sposoby radzenia sobie z trudnymi emocjami.

3. Edukacja i wsparcie społeczne

Świadomość mechanizmów działania leków, konsekwencji zdrowotnych i prawnych jest kluczowa. Równie istotne jest zaangażowanie bliskich – rodzina często odgrywa kluczową rolę w procesie zdrowienia.

4. Leczenie współistniejących zaburzeń psychicznych

Wielu pacjentów cierpi równolegle na depresję, zaburzenia lękowe, PTSD. Ich nieleczone objawy mogą prowadzić do nawrotu uzależnienia.

Profilaktyka – jak zapobiegać uzależnieniu od leków przeciwbólowych?

Najważniejsze działania profilaktyczne to:

• odpowiedzialne przepisywanie recept przez lekarzy,
• ograniczanie liczby dawek wydawanych jednorazowo,
• edukacja pacjentów na temat ryzyka uzależnienia,
• informowanie o objawach uzależnienia i konieczności konsultacji,
• monitorowanie stosowania leków przeciwbólowych w systemach e-zdrowia.

Gdzie znaleźć wsparcie w walce z uzależnieniem?

Bez względu na to, z jakim uzależnieniem się mierzysz – czy dotyczy ono alkoholu, leków, hazardu, czy innych nałogów – nie jesteś sam. W Ośrodku Leczenia Uzależnień Terapia Nałęczów otrzymasz fachową pomoc i realne wsparcie w trudnym procesie wychodzenia z uzależnienia. Nasi specjaliści – terapeuci i lekarze – prowadzą indywidualną terapię dostosowaną do Twojej sytuacji i potrzeb. Pomagamy bezpiecznie przejść przez leczenie i krok po kroku wrócić do życia w równowadze. Nie zwlekaj – warto poprosić o pomoc.

Podsumowanie

Uzależnienie od leków przeciwbólowych to nie chwilowa słabość, ale złożona choroba, której leczenie wymaga wsparcia specjalistów. Jeśli Ty lub ktoś z Twoich bliskich nadużywa leków przeciwbólowych, nie czekaj – szukaj pomocy. Każdego dnia można podjąć decyzję o przerwaniu błędnego koła nałogu. Z pomocą terapeutów, lekarzy i wsparcia rodziny możliwe jest odzyskanie zdrowia, życia i kontroli nad własnym ciałem oraz emocjami.